Buri kwezi gufite umwihariko wako, haba ku rwego rw’isi cyangwa ku rwego rw’igihugu. Ukwezi kwa Mata (April) ni kimwe mu bihe bifite byinshi bivuze ku isi no mu Rwanda by’umwihariko.
Iyi nkuru irasobanura icyo uku kwezi gusobanuye, ibyihariye bikuranga, ndetse n’akamaro gafite mu buzima bw’Abanyarwanda, mu buryo bwose burimo n’ubw’imyemerere.
1. Ukwezi kwa Mata ku isi no mu mateka
Ku isi hose, Mata ni ukwezi kwa kane mu mwaka, kandi mu bihugu byinshi ni igihe cy’itumba rigana ku mpeshyi cyangwa ikirimo kigana ku itumba. Hari byinshi byabaye muri uku kwezi byahinduye amateka y’isi, harimo nk’itangizwa rya NASA Space Shuttle program ku itariki ya 12 Mata 1981, cyangwa kwibuka ibyabaye ku itariki ya 15 Mata 1912 ubwo ubwato Titanic bwarohamaga mu nyanja.
Mu myemerere ya gikirisitu, Mata ni ukwezi gufite umwihariko kuko akenshi habamo Pasika, umunsi wizihizwa hazirikanwa izuka rya Yesu. Ni n’ukwezi kwa Ramadan ku Bayisilamu iyo guhuye n’ingengabihe yabo.
2. Ukwezi kwa Mata mu Rwanda: igihe cyo Kwibuka no gusubiza amaso inyuma
Mu Rwanda, Mata ni ukwezi k’umwihariko kuko ari bwo hatangira igihe cyo Kwibuka Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994. Guhera ku itariki ya 7 Mata, u Rwanda n’abarutuye bibuka Jenoside yahitanye abarenga miliyoni mu gihe cy’iminsi 100.
Igihe cyo kwibuka ni igihe cyo kuzirikana amateka, gufata mu mugongo abarokotse, no kongera guhamya icyerekezo cyo kubaka u Rwanda rushya rutarangwamo ivangura. Muri uyu mnwaka wa 2025, u Rwanda n’Isi bazaba bibuka ku nshuro ya 31 Jenoside yakorewe Abatutsi.
Ibi bihe byo kwibuka bigira umwihariko ukomeye kuko atari igikorwa cyo kwibuka gusa, ahubwo ni n’umwanya wo kwigira ku mateka no gukomeza guharanira ko Jenoside itazongera kubaho ukundi.
3. Ibyihariye ku kwezi kwa Mata mu Rwanda
Uretse kuba Mata ari ukwezi kw’icyunamo, ni n’igihe cy’impinduka zitandukanye mu buzima bw’igihugu:
• Ni igihe cy’imvura nyinshi – Ukwezi kwa Mata kuri mu bihe by’imvura, aho abahinzi baba bashishikajwe no gutera imyaka no kwita ku byo bahinze. Ibi bituma ubukungu bushingiye ku buhinzi bugira agaciro kanini.
• Ubukerarugendo buragabanuka – Bitewe n’imvura n’icyunamo, ibikorwa byinshi by’ubukerarugendo biba bidakorwa cyane ugereranyije n’indi minsi.
• Ubuzima bw’imiryango n’ishyingirwa – Kubera ko ari ukwezi kw’icyunamo, abantu benshi ntibategura ubukwe muri uku kwezi, kuko hari ingamba zisaba ko ibikorwa by’ibyishimo bikomeza kugabanywa mu gihe cyo kwibuka.
4. Umwihariko w’ukwezi kwa Mata mu mico n’imyemerere
Mu myemerere y’Abanyarwanda n’abandi, Mata ni ukwezi kwiza gufite umwihariko:
• Mata isobanura ihinduka (transformation) – Mu bihugu byinshi, uku kwezi gufatwa nk’ukwezi kw’impinduka, aho ibintu biva mu bihe by’ubukonje bikajya mu zindi mpinduka z’ubushyuhe. Mu Rwanda, na bwo ni igihe cyo gutekereza ku mateka no kwiyubaka.
• Ibivugwa ku bantu bavutse muri Mata – Hari bamwe bemera ko abantu bavutse muri Mata baba bafite imbaraga zidasanzwe zo kwihangana no gukunda amahoro,
5. Icyo Abanyarwanda bakwiye gukura muri uku kwezi
Ukwezi kwa Mata ni umwanya wo kugira ubumuntu, gutekereza ku mateka y’Igihugu, no gukomeza kubaka ubumwe n’ubwiyunge. Ni igihe cyo gusubiza amaso inyuma, kwiga ku mateka, ariko nanone kigakoreshwa nk’umwanya wo gutegura ejo hazaza, bakorera Imana nta buryarya.
Ibi bivuze ko Mata ari igihe cyo guha agaciro:
• Kwibuka no kuzirikana amateka
• Gushyigikira abarokotse Jenoside
• Gukomeza kubaka u Rwanda rwiza ruha buri wese amahirwe angana
• Gufata neza ibidukikije kuko imvura nyinshi ishobora kugira ingaruka ku buzima
• No gusenga ubudacogora.
Ukwezi kwa Mata ni ukwezi kwihariye ku Rwanda no ku isi yose. Mu gihe ibindi bihugu bibona Mata nk’igihe cy’ihinduka ry’ikirere cyangwa amadini, mu Rwanda ni igihe cyo kwibuka no gusubiza amaso inyuma. Uru rugendo ni umwanya wo kwiga ku mateka, kugira ubuntu, no kwiyubaka nk’igihugu gifite icyerekezo.